Margriet Sitskoorn: ons brein en thuis zijn

Margriet Sitskoorn is neuropsycholoog en hoogleraar aan Tilburg University. Zij weet alles over de werking van het brein en over hoe ons brein reageert op de huidige situatie. Wat gebeurt er in ons brein nu we opeens veel thuis zitten en minder fysiek contact hebben met anderen? En hoe krijgen we ‘grip’ op onze gedachten?

We hebben te maken met een onzekere situatie die voor iedereen nieuw is. Dus ook voor onze hersenen. Die draaien hierdoor overuren. En juist de 2 factoren ‘onzekerheid' en ‘verandering’ kosten ons brein veel energie. Het is dus logisch dat we tijdelijk iets minder productief zijn; we moeten immers wennen aan de nieuwe situatie.

Onze hersenen hebben namelijk oude structuren, die reageren op alles wat met overleven en voortplanten te maken heeft. Als dat gebied wordt geprikkeld doordat er gevaar dreigt, wordt het pijnsysteem in de hersenen geprikkeld. Hierdoor raken we gemotiveerd om iets te doen dat ons op korte termijn gevoelsmatig winst oplevert. Zoals hamsteren. En omdat onze hersenen in principe lui zijn, proberen ze met zo min mogelijk energiegebruik weg te komen. Dat zie je bijvoorbeeld als mensen een moeilijk raadsel moeten oplossen. De neiging is snel opgeven, of het antwoord achterin opzoeken. Terwijl ze best nog verder kunnen denken.

Zo worden we bijvoorbeeld bang, zónder uit te zoeken of de informatie die we tot ons krijgen wel juist is. Een ander voorbeeld: het effect van beelden voelen, zelfs als we weten dat deze beelden gemanipuleerd zijn of niet onze realiteit weerspiegelen.

Dat we moeten wennen aan een nieuwe situatie is dus heel normaal. En ook de wijze waarop we dat doen, is verklaarbaar. Sommige mensen ploffen neer op de bank met een zak chips en Netflix; zij schieten in een soort ‘vakantiemodus’. Dat is een verklaarbare reactie van onze hersenen. Het is een eenvoudige manier om met de nieuwe realiteit om te gaan. Steeds thuis zijn, lijkt immers op vakantie. Het wennen daaraan kost ons al veel energie, dus fut voor andere zaken is er niet. Anderen ontkennen de situatie. Zij gaan door en doen alsof er niets aan de hand is. Ook dit is een logische reflex. Het zijn allemaal afweermechanismen van ons brein.

De mechanismen van de hersenen veranderen overigens ook. Dat is zo fantastisch aan ons brein: het past zich aan nieuwe situaties aan. Soms vanzelf, soms met een beetje hulp. Met deze 5 tips houd je jouw brein mentaal, fysiek en sociaal zo gezond mogelijk:

Tip 1: erken de nieuwe situatie

'De komende periode ziet er anders uit dan ik gewend ben.’ Zodra je déze gedachte accepteert, ben je al een flink eind op de goede weg. Realiseer je dat eventuele gevoelens van angst en onzekerheid daarbij heel normaal zijn. Deze gevoelens mogen er zijn. Praat erover, maar blijf er niet in hangen. Het gezegde is niet voor niets: 'gedeelde smart is halve smart'. Je zult zien dat je hierin niet alleen staat.

Tip 2: breng structuur aan in je dagen

Dit is niet alleen belangrijk voor kinderen, maar voor iedereen. Probeer daarbij zoveel mogelijk dezelfde dingen te doen als normaal. Ga je dagelijks sporten in de sportschool? Zet dan nu een circuitje thuis uit. Armen op de bank, benen op de grond en push-ups doen. Loop de trap 20 keer op en af. Spring touwtje. Ga je normaal gesproken iedere maand naar het museum? Kijk dan of er virtuele musea te bezoeken zijn.

Tip 3: onderhoud sociale contacten

Juist nu is het belangrijk om contact te houden met elkaar. En je zult zien dat er veel creatieve mogelijkheden zijn. Ga je iedere vrijdagavond met vrienden de kroeg in, plan het uitje dan nu via FaceTime of Google Hangouts. Drink een drankje, klets bij en zie elkaar virtueel in plaats van face to face. Check ook wat vaker hoe het gaat met de oudere mensen om je heen. Dat is niet alleen fijn voor hen, maar ook goed voor jou. Door goed te doen, prikkel je jouw beloningssysteem in de hersenen. Dat zorgt ervoor dat je jezelf goed voelt.

Tip 4: prioriteer

Ben je bang dat je niet meer productief zult zijn? Helemaal niet nodig! Die onzekerheid wordt vaak aangejaagd door een gebrek aan overzicht. Binnen een uurtje kun jij dat overzicht terugkrijgen. Pak een vel papier, maak 4 kolommen en schrijf daarop:

• Dit moet ik doen (dit pak ik op, omdat ik hiervoor verantwoordelijk ben)
• Dit kan ik doen (dit pak ik op, als ik er tijd en energie voor heb)
• Dit wil ik doen (dit wil ik oppakken, dit ga ik oppakken, hier word ik blij van)
• Dit doe ik niet (dit pak ik niet op, omdat het op dit moment niet belangrijk of nuttig is)

Houd het lijstje niet voor jezelf, maar communiceer de uitkomst naar degenen voor wie het van belang is om te weten wat je wel en niet oppakt.

Tip 5: stel doelen

Deze tijd leent zich er bij uitstek voor om eens na te gaan wat je bereikt wil hebben als dit voorbij is. Heb je altijd al Spaans willen leren? Grijp die kans! Doordat je meer tijd thuis doorbrengt, kun je wellicht makkelijker tijd maken voor zaken die je altijd al wilde oppakken. En als het niet daadwerkelijk lukt om die plannen uit te voeren, kun je altijd nog een schema of plan van aanpak maken hoe je het straks wel écht oppakt!